Sam Sam's House

TÁC PHẨM VIỆT ĐẾN VỚI NHẬT

MẸ VẮNG NHÀ-Đây là tác phẩm thứ hai của Nguyễn Nhật Ánh được dịch và phát hành bản tiếng Nhật, sau Mắt biếc (nhà xuất bản Terrain Inc ấn hành năm 2004), đều do giáo sư Kato Sakae đảm nhiệm phần dịch.
https://thanhnien.vn/doi-song/nhip-song-dia-phuong/me-vang-nha-va-nguoi-nhat-314545.html

Mẹ vắng nhà là tác phẩm văn học của nhà văn Nguyễn Thi, được viết vào tháng 6.1966, từ chuyện có thật của mẹ con chị Út Tịch ở Trà Vinh.

Đó là thế giới tuổi thơ của 5 chị em con Bé tự chăm sóc nhau ở nhà trong khi mẹ Út Tịch, một du kích nổi tiếng, phải thường xuyên xa nhà đi đánh giặc. Hình ảnh con Bé hay leo lên ngọn dừa ngóng tin mẹ rồi giả bộ làm cô giáo dạy học cho các em, dù mình chưa biết chữ, để dỗ dành các em… đọng lại trong lòng người đọc.

“Con Bé chờ nghe tiếng súng nổ. Từ sáng tới giờ nó đã leo lên đó mấy lần. Bốn đứa em đứng dưới nhóng tin chị. Thằng Hiển vẫn cởi truồng, đứng giạng chân, nghiêng cổ dòm. Con Anh lớn hơn một chút, bắt chước chị, leo lên cây bình bát mé rạch, ngửa cái cổ rám nắng và cái cằm như núm cau nhóng lên. Con Thanh cao hơn con Anh một cái đầu, nhúm tóc chóp đuôi bò của nó kẹp nhóng sau gáy, nó đang ráng sức bồng thằng em út và chỉ tay lên cái bóng chị cao tít tắp trên ngọn dừa như một con chim, để dỗ em”. Những lúc đó, đàn em thường nhóng cổ lên hỏi: “Thấy má chưa chị Hai?”. Còn với lớp học thì: “Con Bé hiểu ý đàn em, nó gom tất cả lại, nói: - Bây giờ chơi đi học, nghen! Đứa nào học giỏi mai mốt má cho đi học thiệt. Thằng Hiển nhảy tưng tưng, nhúm tóc vàng hoe tròn ủm của nó phập phồng như đang thở: - Em học giỏi nghen chị, má cho em bắn chóc đùng! Con Anh giơ cái cằm núm cau ra: - Em học giỏi hơn nó, em được đi học trước - Ừ, cho đi hết. - Con Bé gật đầu với cả ba đứa”.

Sau khi viết xong câu chuyện này, năm 1968, trong đợt tổng tấn công Tết Mậu Thân, nhà văn Nguyễn Thi đã hy sinh, không kịp biết rằng Mẹ vắng nhà sau đó đã được người Nhật đón nhận như thế nào.

Ông Takeshi Matsumoto, Giám đốc Bảo tàng mỹ thuật Chihiro, viết vào tháng 8.2004 khi cuốn sách này được tái bản ở Nhật: “Mẹ vắng nhà được xuất bản năm 1972, giữa lúc cuộc chiến tranh Việt Nam diễn ra hết sức ác liệt, không quân Mỹ tiến hành các cuộc ném bom bừa bãi xuống miền Bắc Việt Nam… Dịch giả cuốn sách này là ông Isao Takano, phóng viên Báo Ahahata, một người Nhật Bản rất thông thạo tình hình Việt Nam khi đó. Ông Isao Takano đã mang bản dịch tiếng Nhật cuốn truyện Mẹ vắng nhà đến NXB Shin-Nihon, đề nghị họa sĩ Chihiro Iwasaki vẽ tranh minh họa cho cuốn truyện. Tất cả các nhân vật trong truyện Mẹ vắng nhà đều có thật; trong thời gian chiến tranh Việt Nam, họ sống ở giồng Tam Ngãi, một cơ sở của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam thuộc tỉnh Trà Vinh ở ĐBSCL, phía Nam Sài Gòn. Chị Nguyễn Thị Út, người mẹ thường xuyên ra mặt trận chiến đấu, vắng nhà là người anh hùng của Mặt trận Dân tộc giải phóng”.

Bà Chihiro Iwasaki, họa sĩ, đã nói tại một cuộc tọa đàm hồi tháng 9.1972: “Tôi rất vui là hôm qua đã vẽ xong tranh minh họa cho tác phẩm Mẹ vắng nhà của nhà văn trẻ Nguyễn Thi ở miền Nam Việt Nam, viết về trẻ em Việt Nam. Người mẹ thường xuyên đi đánh giặc, khi trở về với cây súng có treo chùm bánh ú. Còn ở nhà, mấy đứa trẻ cũng chơi trò đánh giặc một cách thích thú đợi mẹ về. Con chị leo lên ngọn dừa, nào có nhìn thấy mẹ đâu, nhưng nó vẫn nói với các em là “nhìn thấy mẹ”. Bọn trẻ có năm chị em, đứa lớn mới khoảng 10 tuổi. Bố của bọn trẻ cũng đi đánh giặc, vắng nhà. Câu chuyện rất hay, bọn trẻ rất hồn nhiên và dễ thương, hay cãi lộn. Đọc truyện và hình dung về những đứa trẻ, tôi cố gắng thể hiện nét mặt ngây thơ và rất dễ thương của bọn trẻ. Tôi đã xem những bức ảnh chụp trẻ em Việt Nam nấp trong các hầm trú ẩn phòng không, trong những năm tháng chiến tranh, các em trông rất dễ thương. Tôi thầm nghĩ phải cố gắng thể hiện một cách sinh động nhất những khuôn mặt ngây thơ và đáng yêu đó”.

Còn ở lời giới thiệu với bạn đọc Nhật Bản trong lần in đầu tiên, Fuki Kushida, Tổng thư ký Hội đồng Liên lạc xây dựng Trung tâm Bảo vệ sức khỏe bà mẹ và trẻ em Việt Nam, viết: “Nhân dân Việt Nam nổi tiếng lạc quan, yêu đời ngoài sự tưởng tượng của mọi người ngay cả những lúc khó khăn nhất. Đương nhiên, nhân dân Việt Nam luôn vững tin vào thắng lợi cuối cùng. Tôi tin rằng đọc cuốn truyện này, các bạn sẽ hiểu thêm nguyên nhân vì sao nhân dân Việt Nam thắng lợi. Sự dịu dàng và sức mạnh của người mẹ đã in sâu trong trái tim và truyền cho các con sức mạnh ngay cả khi “mẹ vắng nhà”. Chính tình yêu của người mẹ đã thắp sáng ngọn lửa hy vọng trong lòng mọi người dân Việt Nam”.

Vào tháng 10.2008, NXB Phụ Nữ đã in lại tác phẩm Mẹ vắng nhà của nhà văn Nguyễn Thi cùng với 30 tranh vẽ minh họa của họa sĩ Chihiro Iwasaki kèm những câu chuyện vừa được trích dẫn. Cuốn sách ghi giá 35.000 đồng (nay không còn thấy ở nhiều nhà sách) được in tới 5.000 bản bìa cứng, khổ 21 x 30 cm, với ảnh bìa trước (3 chị em gái lớn) và bìa sau (2 em trai nhỏ) đều theo nguyên bản in ở Nhật.

Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh được giáo sư Kato Sakae chuyển ngữ sang tiếng Nhật vừa được nhà xuất bản Canaria Communications phát hành tại Nhật cuối tháng 11/2017

tiểu thuyết Mắt biếc - nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Sách do Nhà xuất bản Terrainc ấn hành (ảnh), in rất đẹp, dày 296 trang, đề giá 1.714 yen

Nữ dịch giả Kato Sakae. Đôi nét

https://www.tienphong.vn/van-hoa/dich-gia-kato-sakae-lang-tham-ben-van-xuoi-viet-1124636.tpo

Trong Chiến tranh Thế giới thứ hai có 3 cuốn sách dịch văn học Việt Nam, đó là : Kim Vân Kiều (Nguyễn Du viết, Komatsu Kiyoshi dịch), An Nam thảo thoại (Truyện cổ An Nam, Nguyễn Tiến Lãng biên soạn, Fukao Sumako dịch) và Lòng nhiệt tình của người An Nam (Annam no jônetsu, của Trịnh Thục Oanh, Oku Yoshiaki dịch). Ba cuốn sách này được dịch từ tiếng Pháp và đều được xuất bản vào năm 1942


Chiến tranh ở Việt Nam đã gây ra một xúc động mạnh mẽ đối với toàn thế giới, vì vậy trong giai đoạn chiến tranh Việt Nam từ thập niên 1960 đến 1975, việc dịch và giới thiệu văn học Việt Nam là một cách thức để người Nhật hiểu biết thêm về Việt Nam. Những tác phẩm được dịch sang tiếng Nhật là: Truyện Tây Bắc (tập truyện ngắn của Tô Hoài và những người khác), Trong khói lửa (tập truyện ngắn về Miền Nam VN), Bước đường cùng (tiểu thuyết của Nguyễn Công Hoan), Viết trong khói lửa (tập truyện ngắn), Ngục trung nhật ký (thơ của Hồ Chí Minh), Tiếng sáo trúc (tập truyện ngắn về Miền Nam VN), Tiệm đồng hồ ở Điện Biên Phủ (tập truyện ngắn về Miền Bắc VN), Cao điểm cuối cùng (Hữu Mai), Đất nước đứng lên (Nguyên Ngọc), Văn học giải phóng Việt Nam (tập truyện ngắn) v.v. Trải qua một thời gian dài, năm 1975 chiến tranh Việt Nam kết thúc, tháng 7 năm sau – 1976, hai miền Nam Bắc đã mau chóng thống nhất.

Như vậy, cho đến giữa thập niên 70, văn học Việt Nam được dịch ra tiếng Nhật chủ yếu là những tác phẩm văn học có liên quan đến chiến tranh Việt Nam. Trong giai đoạn này hầu như chưa có tác phẩm nào được dịch trực tiếp từ tiếng Việt. Ví dụ như Tiếng sáo trúc, Tiệm đồng hồ ở Điện Biên Phủ…được dịch từ Quốc tế ngữ (Esperanto)

Văn học Việt Nam đựoc dịch trực tiếp từ tiếng Việt phải đợi đến giữa thập niên 70 trở đi, như vậy cho đến nay mới được khoảng hơn 25 năm. Năm 1975, GS.Takeuchi Yonosuke (Trường Đại học Ngoại ngữ Tokyo) dịch Kim Vân Kiều từ nguyên tác, đây là một tác phẩm đã được dịch từ tiếng Pháp trong Thế chiến thứ hai, như đã nói ở trên. Nguyên tác Kim Vân Kiều viết bằng thứ chữ tương tự như chữ Hán mà ngày nay người Việt không dùng nữa, gọi là chữ Nôm. Ngoài tác phẩm này ra, từ sau 1975 ở Nhật Bản còn dịch nhiều tác phẩm khác nữa như: Bất khuất (Nguyễn Đức Thuận), Trận tuyến đặc biệt (Khánh Vân, bản tiếng Nhật dịch là Teki no Okufukaku / Vào sâu trong lòng địch - ND), Áo trắng (Nguyễn Văn Bổng), Ánh sao băng (tập truyện ngắn nhiều tác giả), Mưa mùa hạ (Ma Văn Kháng), Hòn đất (Anh Đức, bản tiếng Nhật dịch là Hondat dôkutsu no yoake : Bình minh trong hang Hòn Đất - ND), Những thiên đường mù (Dương Thu Hương, bản tiếng Nhật dịch là Kyokô no rakuen: Thiên đường tưởng tượng - ND), Gánh hàng hoa (Nhất Linh và Khái Hưng), Nỗi buồn chiến tranh (Bào Ninh) v.v. Trong số trên có cả 1, 2 quyển văn học cổ điển, cận đại, còn lại là tiểu thuyết Việt Nam hiện đại. Những tác phẩm này được dịch trực tiếp từ tiếng Việt. Tuy nhiên tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh (nguyên tác xuất bản năm 1991), được dịch và xuất bản năm 1997, nhưng lại được “trùng dịch” từ tiếng Anh, đây là trường hợp khá hiếm hoi.